سالمندی چالش ایران و جهان
سالمندی چالش ایران و جهان
سالمندی چالش ایران و جهان
مطابق با گزارش سند ملی سالمندان، آخرین پیش‌بینی‌های جمعیتی، نشان می‌دهد امید به زندگی در بدو تولد در جهان از ۶۴.۲ در سال ۱۹۹۰ به ۷۲.۶ در سال ۲۰۱۹ رسیده است و انتظار می‌رود که این رقم در سال ۲۰۵۰ از مرز ۷۷.۱ سال بگذرد. در سال ۲۰۱۹ از هر ۱۱ نفر در جهان یک نفر ۶۵ سال و بالاتر است (۹ درصد)، در حالی که پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال ۲۰۵۰ به یک نفر از هر شش نفر (۱۶ درصد) برسد.
در سال ۲۰۱۸ برای اولین بار در تاریخ، تعداد افراد ۶۵ سال و بالاتر در جهان از تعداد افراد زیر پنج سال بیشتر شد. نکته حائز اهمیت این است که، در این سال‌ها سرعت رشد افراد ۸۰ سال و بالاتر به نسبت سایر سنین بیشتر است و تعداد این افراد از ۱۴۳ میلیون نفر در سال ۲۰۱۹ به ۴۲۶ میلیون نفر در سال ۲۰۵۰ (سه برابر) خواهد رسید.
موضوع سالمندی از چالش‌های پیش روی کشور در سال‌های آینده خواهد بود. اینکه چگونه جمعیت سالمند را سالم نگه داریم، سوالی است که پاسخ آن برای سالمندان و دوره سالمندی، حیاتی است. صرفاً پیر شدن و عنوان «سالمند» را یدک کشیدن، نمی‌تواند پاسخگوی دغدغه‌های دوران سالمندی باشد. سالمندان کشور هر روز با انواع و اقسام مشکلات مختلف مواجه هستند که اگر نخواهیم چاره‌ای برای حل این مشکلات بیندیشیم، قطعاً در آینده‌ای نه چندان دور، با بحران «زندگی سالمندی» مواجه خواهیم شد.
مطالعات نشان می‌دهد که جمعیت ایران نیز همگام با جمعیت جهان رو به سوی سالمندی می‌رود. زیرا ایران مراحل اولیه‌ی گذار جمعیتی را پشت سر گذاشته است. آمار و ارقام حاصل از سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن نشان می‌دهد که تعداد جمعیت سالمند ایران در طی دهه‌های اخیر در حال افزایش بوده است.
نسبت جمعیت سالمند کشور طی سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۷۵ از آهنگ یکنواختی برخوردار نبوده است. جمعیت سالمند کشور پس از کاهش در طی سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۶۵ از سال ۱۳۷۵ به بعد افزایش یافت. این وضعیت به دلیل اعمال سیاست‌های مختلف جمعیتی و فراز و نشیب‌ها در افزایش و یا کاهش موالید در اثر اعمال سیاست‌های مختلف جمعیتی بود. به گونه‌ای که با کاهش سهم کودکان سهم سالمندان افزایش یافته است. به این ترتیب تعداد جمعیت سالمند ایران (سنین ۶۰ سال و بیشتر) از ۱٬۱۷۳٬۶۷۹ نفر در سال ۱۳۳۵، به ۷٬۴۱۴٬۰۹۱ نفر در سال ۱۳۹۵ رسید. به عبارتی دیگر جمعیت سالمند ۶۰ ساله و بیشتر در طی نیم‌قرن اخیر مورد بحث ۶٫۳ برابر شد، به همین ترتیب در همین دوره‌ی زمانی جمعیت ۶۵ ساله و بیشتر ۶٫۴ برابر شد در حالی که جمعیت کل کشور در طی همین دوره ۴٫۲ برابر شد. بدیهی است که از جمله عوامل مؤثر در افزایش جمعیت سالمند کشور در سال‌های اخیر افزایش امید زندگی و کاهش سطح باروری بوده است.
در طی این سال‌ها ایران دارای جمعیت جوانی بوده است. در سال ۲۰۲۰ نسبت جمعیت ۶۵ سال و بیشتر در سطح جهانی حدود ۹٫۳ درصد و نسبت جمعیت ۶۰ سال و بیشتر برابر ۱٫۵۳درصد برآورد شده است. در همین سال سهم جمعیت ۶۵ ساله و بیشتر و ۶۰ ساله و بیشتر ایران به ترتیب برابر ۶٫۶ و ۱۰٫۳ درصد برآورد شده است. چنانچه در این شکل مبنای سنی ۶۵ سالگی را مد نظر قرار گیرد ملاحظه می‌شود که در اوایل دوره‌ی مورد بررسی درصد سالمندان ایران اندکی بیش از نسبت جهانی بوده و به تدریج با گذشت زمان شکاف بیشتر شده و در اواخر دوره شکاف رو به کاهش است. به نظر می‌رسد، روندهای باروری یعنی افزایش و به ویژه کاهش شدید آن در این تغییرات بسیار مؤثر بوده‌اند.
با وجود این در کل جهان بین سال‌های ۱۹۵۰ و ۲۰۲۰ جمعیت سالمند بیش از ۵ برابر شد، لیکن در ایران شدت آن بیشتر از سطح جهانی (بیش از ۶ برابر) بود. بدیهی است که این امر نتیجه‌ی کاهش مرگ و میر بود که منجر شد تا امید زندگی در بدو تولد از حدود ۳۷٫۵ سال در سال ۱۳۳۵ به ۷۴٫۲ سال در سال ۱۳۹۵ (مرکز آمار ایران) برسد. هر چند که بخش عمده‌ای از افزایش امید زندگی مربوط به کاهش مرگ و میر کودکان بود اما دستاوردهای پزشکی، بهداشتی و افزایش سطح دانش و آگاهی عمومی نسبت به مسائل بهداشتی منجر شد تا مرگ و میر بزرگسالان نیز کاهش یابد. از رهاوردهای کاهش مرگ و میر بزرگسالان، افزایش جمعیت سالمند است.
بر اساس برآورد سازمان ملل (۲۰۱۹) در سطح جهانی در فاصله سال‌های ۱۹۵۰-۱۹۵۵ فردی که به سن ۶۰ سالگی می‌رسید انتظار می‌رفت ۱۴ سال دیگر عمر کند، در فاصله سال‌های ۲۰۱۵-۲۰۲۰ برای همین سن این انتظار به حدود ۲۱ سال افزایش یافت. به همین ترتیب در فاصله سال‌های ۱۹۵۰-۱۹۵۵ در ایران فردی که به سن ۶۰ سالگی می‌رسید انتظار می‌رفت ۱۲ سال دیگر عمر کند، برای همین سن در فاصله سال‌های ۲۰۲۰-۲۰۱۵ این انتظار به بیش از ۱۸ سال افزایش یافت.
مؤلفه‌ی دیگر در پدیده‌ی سالمندی جمعیت کاهش میزان باروری و تداوم طولانی آن است که باعث می‌شود که سهم جمعیت سنین کم سن و سال و جوان کاهش یابد. مطالعات انجام شده در مورد روند باروری در کشور بیانگر این است که باروری کل در کشور از سال‌های ۱۳۶۴ به بعد شروع به کاهش نموده و از اواخر دهه ۱۳۶۰ سرعت چشمگیری به خود گرفت. بر مبنای داده‌های «بررسی ویژگی‌های بهداشتی- جمعیتی ایران»، میزان باروری کل در سال ۱۳۷۹ به حدود ۲٫۱ فرزند کاهش یافت و بسیاری از نقاط شهری کشور نیز باروری پایین‌تر از حد جانشینی را تجربه نمودند .
بر اساس نتایج سرشماری‌های ۱۳۸۵، ۱۳۹۰ و ۱۳۹۵ میزان باروری کل ایران به ترتیب حدود ۱٫۹، ۷۱٫۵ و ۲٫۱۱ محاسبه شد. به این ترتیب از دهه ۱۳۸۰ به بعد باروری ایران در سطح تقریباً پایین تثبیت شده و بر اساس تئوری گذار جمعیتی انتظار نمی‌رود در سال‌های آتی تغییرات زیادی را تجربه نماید که از پیامدهای آن افزایش نسبت سالمندی جمعیت در دهه‌های آتی خواهد بود.
با توجه به آنچه در تعریف سالمندی جمعیت می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که چنانچه جمعیت ۶۵ سال و بیشتر را به‌عنوان جمعیت سالمند در نظر بگیریم در ایران سالمندی جمعیت هنوز آغاز نشده، در سال ۱۳۹۵، نسبت جمعیت سالمند (۶۵ ساله و بیشتر) ۶٫۱ درصد بوده است.
برای مشاهده مطالب بیشتر اینجا کلیک کنید.
ما را در شبکه های اجتماعی اینستاگرام، تلگرام و آپارات دنبال کنید
مطالب زیر را حتما بخوانید:
چنانچه دیدگاهی توهین آمیز باشد و متوجه اشخاص مدیر، نویسندگان و سایر کاربران باشد تایید نخواهد شد. چنانچه دیدگاه شما جنبه ی تبلیغاتی داشته باشد تایید نخواهد شد. چنانچه از لینک سایر وبسایت ها و یا وبسایت خود در دیدگاه استفاده کرده باشید تایید نخواهد شد. چنانچه در دیدگاه خود از شماره تماس، ایمیل و آیدی تلگرام استفاده کرده باشید تایید نخواهد شد. چنانچه دیدگاهی بی ارتباط با موضوع آموزش مطرح شود تایید نخواهد شد.