دانش و هنر در ایران باستان

دانش و هنر در ایران باستان

هنر در ایران باستان

هنر هخامنشی :

در دوره هخامنشی با آثار معتبری روبرو هستیم که در پاسارگارد تخت جمشید و شوش قرار دارد و ما فقط به بررسی آثاری که از تخت جمشید به دست آمده اکتفا می کنیم . نام اصلی تخت جمشید پارسه بوده و امروزه ثابت شده که این مکان جنبه ی مقدسی برای هخامنشیان داشته است . آثاری که از تخت جمشید باقی مانده بیشتر شامل نقوش برجسته است .

این نقش برجسته کاری بر دیواره تالارها کنده شده اند که بهترین و سالمترین این نقشها متعلق به تالار آپادانا است . آنچه در تمام تخت جمشید جلب نظر می کند رعایت کامل تقارن است . اگر در تعداد ستونها ی هرتالار دقت کنیم عدد زوج می یابیم . اگر به نقش روی دیوارها خوب دقت کنیم در تمام آنها رعایت تقارن را می بینیم .

در تخت جمشید نقش برجسته ای وجود دارد که در میان سایر نقش برجسته ها منحصر بفرد است . این نقش برجسته تنها نقشی است که یک رویداد را روایت می کند . درحالی که اکثر نقوش دیگر این جنبه روایت گری را ندارند. نقش هایی را که گویای اتفاق هایی هستند روایت گری می خوانیم .

این نقش گویای شکایت کسی است که بر او ظلم شده و از مظلومیت خود در نزد داریوش شکوه می کند ، بنام متظلم مدی است .نقش برجسته دیگری هم در بیستون وجود دارد که از همین خاصیت برخوردار است ، این دو نقش برجسته تنها آثار هخامنشی هستند که از خاصیت روایت گری برخوردارند . موضوع این نقش برجسته شکست دادن اقوام مختلف بوسیله داریوش است .

کاشیکاری در عهد هخامنشی :

کاشی هایی لعاب دار از شوش و تخت جمشید بدست آمده که بسیار ظریف و زیبا تهیه شده است ، آثار شوش در زمان هخامنشی با همان شیوه کاشی سازی بین النهرین ساخته شده است و این خود دلیل دیگری است بر تاثیر هنر بین النهرین بر هنر هخامنشیان است .

فلزکاری در عهد هخامنشی :

آثار زرین دوره هخامنشی چندان زیاد نیست . ولی آنچه بدست آمده از ساختاری بسیار ظریف برخوردار است ، نکته قابل توجه در آنها شباهتشان با نقوش برجسته در تخت جمشید است.

مرصع کاری در عهد هخامنشی :

مرصع کاری نیز در این دوره رواج داشته است که مبین مهارت کار صنعتگران این دوره بوده است . مرصع کاری عبارت است از کار گذاشتن سنگهای قیمتی روی فلزات ، طلا یا مواد دیگر است .

هنر ساسانیان:

نقوش برجسته طاق بستان :

نقش برجسته های طاق بستان ، همگی تجسم رویدادها و یا نمایش عظمت و اقتدار را ارائه می دهد و تنها در صحنه شکارگاه طاق بستان با جنبه عظمت نمایسی مواجه نیستیم .

هنر ایران بعد از اسلام :

اوج هنر اسلام در دوره سلجوقی بوده است .

هنر سلجوقی :

پس از تسلط حاکمان اموی و عباسی بر ایران نقاشی دچار نوعی تناقض گردید ، حاکمان اموی و عباسی به استناد اینکه تصویر سازی در اسلام حرام است از رشد نقاشی در میان مردم جلوگیری کرده و برای هنرمندان ممانعت هایی بوجود آورده اند . در حالی که در کاخهای خود از نقاشی و حتی تصویر انسان استفاده می کردند و در حقیقت آنها به نوعی نقاشی را به انحصار خود در آوردند.

نمونه هایی در کاخ سلجوق خاقانی از عهد عباسیان بدست آمده ، این نکته کاملا آشکار در این نقاشی از رنگهای ساده استفاده شده است و به سبک نقاشی مانویان (آیین مانی ) در پیرامون طرح اصلی خطوط تیره رنگ بکار رفته است . قدیمی ترین اثری که در ایران بدست آمده دیواره نگاری است از قرن دو هجری که این نقاشی خصوصبات کاخ های عباسی دیده می شود.

خوشنویسی و تذهیب عهد سلجوقی :

خطی که در ابتدا قرآن مجید به آن نوشته می شد خط کوفی بود از این رو تا چندی همین خط برای کتابت نیز مورد استفاده قرار می گرفت . خوشنویسی یکی از ارکان اصلی کتاب آرائی بشمار می آید. در قرن های اولیه هجری کتابهایی بجز قرآن مجید و کتابهای مذهبی رونویسی و نگاشته نمی شد ، اما رفته رفته از حدود قرن دوم هجری به بعد با ترجمه آثار یونانی ، سریانی و هندی نیز با پیدایش آثار دانشمندان و متفکران اسلامی رونویسی و نگارش کتابهای مختلف رایج گردید.
خطی که در قرن اولیه هجری در ایران به آن می نوشتند خط عربی بوده که به دو شیوه رایج بود یکی خط کوفی که حروفش قوس دار است . رشد خوشنویسی خط کوفی ایرانی به شدتی پیش می رود که در عهد سلجوقی به شیوایی خاصی می رسد ، در همین عصر هم شاهد تذهیب در لابه لای حروف خطوط و سطرها نیز هستیم . شکلهایی که در تذهیب استفاده می شود بیشتر شامل نقشهای گیاهی و بخصوص نقش معروف اسلیمی است .

جلد سازی در عهد سلجوقی :

جلد کتاب در عین اینکه حافظ اوراق کتاب بوده با منقوش ساختن آن ارزش گذاری بر کتاب بیشتر جلوه می کند . برای جلد کتاب بیشتر از چرم استفاده می شده ، زیرا چرم همخاصیت شکل پذیری دارد و هم با دوام است . غالبا روی قسمت های مختلف جلد کتاب کار می کردند . یعنی پوشش بیرونی جلد ( پشت جلد – پوشش داخلی جلد – آستر – و عطف جلد و گاهی نیز روی زبانه جلد که روی جلد تا می شده است ) نقش اندازی برجلد کتابها به شکل های گوناگون انجام می شده است .

ولی در همه شیوه ها باید که چرم پشت جلد را تحت فشار قرار داد تا شکل مورد نظر را بدست بیاورد. وقتی چرم شکل می گرفت شیارهای خالی را با طلا کاری پر می کردند . در قسمت داخلی یا آستر جلد برای نقش اندازی از طرحهایی که بر روی کاغذ یا چرم بریده شده بود استفاده می کردند. ولی روی عطف کتاب هم به همان شیوه پشت جلد کار می کردند . بطور عمده ما با دو نوع جلد سازی چرمی روبرو هستیم .

برای مشاهده مطالب بیشتر اینجا کلیک کنید.

ما را در شبکه های اجتماعی اینستاگرام، تلگرام و آپارات دنبال کنید