برقراری مدیریت و ارتباط در کلاس درس

برقراری مدیریت و ارتباط در کلاس درس

برقراری مدیریت و ارتباط در کلاس درس

می توان گفت که ما معلمان برای اداره مطلوب و منظم کلاس درس به دو مهارت احتیاج داریم . یکی ، برقراری ارتباط موثر و مثبت با دانش آموزان و دیگری ، مدیریت کلاس به نحوی که باعث تسهیل امر آموزش و کاهش رفتارهای نامطلوب گردد . لذا در این خصوص چهار راهبرد پیشنهاد مورد بحث قرار می گیرد :

الف- برقراری ارتباط موثر و مثبت با دانش آموزان

ب- ایجاد و فراهم آوردن جو مثبت و مطلوب برای یاد گیری و آموزش

ج- تقویت و تمهید یادگیری مشارکتی در کلاس

د- جلوگیری از رفتارهای نا مطلوب دانش آموزان

که راهبرد آخر امریست بسیار مهم زیرا پیشگیری از رفتار نامطلوب بهتر از تثبیت یافتن آن است و باید دانش آموزان را به عنوان افرادی تلقی کنیم که هم یادگیر هستند و هم انسان و لذا خود را مسئول اصلاح و رفع مشکلات آنان بدانیم . بطور کلی بالید گفت که پیشگیری بهتر از درمان است و اما چرا کلاس درس نیاز به مدیریت و ارتباط ماهرانه دارد ؟دلایلی وجود دارد و آن اینکه اولا ، کلاس درس محلی است که ارتباط و مدیریت در آن پیچیده است و بعضی اوقات نیز حوادثی غیر قابل پیش بینی در آن اتفاق می افتد که نیاز به مواجهه ما معلمان با آن ها دارد . بنابراین ما باید به این مسائل که منجر به قطع توجه و ارتباط آموزش در کلاس می گردد توجه کنیم و البته گاهی دانش آموزان نیاز هایی دارند که ما معلمان باید به آن ها توجه کنیم ثانیا : گاهی اوقات موضوعات مورد بحث کلاس به دلیل تمایلات دانش آموزان به موضوعات دیگر منحرف می گردد ، البته باید باید گفت که تاثیرات مسائل غیر قابل پیش بینی است و هم منفی . برای مثال شاید خاطره یا داستانی که یکی از دانش آموزان راجع به نحوه مرگ یکی از بستگانش می گوید جالب تر از موضوع کتاب درسی باشد . به هر حال باید گفت که روش تدریس موثر آن است که ما معلمان بتوانیم با این مسائل چالش کنیم و در عین حال اثرات نا مطلوب و منفی آن ها را به حداقل کاهش دهیم . برای مثال : ممکن است که بیان جورانه یک دانش آموز و بی توجهی معلم به آن ، باعث شود که دانش آموزان دیگر فکر کنند که معلم توانایی اداره کلاس را ندارد . مخصوصا اگر این بی توجهی مکرر باشد و لذا ممکن است به افزایش بروز رفتار نا مطلوب در دانش آموزان کمک کند . بنابراین اگر معلم در کلاس احساس کند که گرایش های مختلف رفتاری وجود دارد باید سعی کند تا ماهیت عمومی آن ها را بشناسد مثلا متوجه می شود که وقتی یکی از دانش آموزان سوال می کند ، دیگران به آن توجه نمی کنند . چرا که دانش آموزان به شدت تحت تاثیر جو کلاس درس قرار می گیرند ما معلمان باید توجه کنیم که اقدامات و اعمال اولیه ای که در کلاس درس انجام می دهیم می تواند اثرات طولانی مدت داشته باشد . مثلا طرح این قانون جدی که کار های گروهی در رابطه با موضوعی نباید به تاخیر بیافتد و تعیین ضرب الاجل زمانی ، باعث می شود تا دانش آموزان تکالیف را جدی تر بگیرند البته معلم باید انعطاف پذیری به خرج دهد و هم چنین این انعطاف پذیری باید بر اساس تفاوت های فردی دانش آموزان باشد .

چگونگی برقراری ارتباط موثر در کلاس درس

برای برقراری ارتباط موثر با دانش آموزان ، معلم باید به دو مسئله توجه کند ، یکی توجه به شیوه تکلم در مدرسه و تفاوت آن با شیوه تکلم در خانواده و دیگری ارتباط غیر کلامی با دانش آموزان است .

• سبک گفتگو در مدرسه و خانواده : معل برای اینکه سعی کند تا شیوه گفتگوی مدرسه ای را به دانش آموزان بیاموزد به مدت مدیدی احتیاج دارد و چون بین خانواده و مدرسه در این زمینه تفاوت وجود دارد ، گهگاهی مشکلاتی ایجاد می شود . معلم بایستی به چگونگی تفاوت طرح سوال در مدرسه و خانه توجه کند . سوالاتی که در خانواده پرسیده می شود بیشتر به منظور کسب اطلاعات است . مثلا از کودک پرسیده می شود که کره را کجا گذاشتی ؟ در حالیکه در مدرسه ، هدف از پرسیدن سوالات ، وارسی میزان آگاهی و معلومات دانش آموزان است . لذا وقتی معلم از دانش آموزان می پرسد که ده تقسیم بر دو چند می شود ؟ خودش پاسخ سوال را می داند و فقط می خواهد یادگیری دانش آموزان را ارزیابی کند . ویژگی های شیوه پرسشگری در خانواده به شرح زیر است :

ممکن است یکی از اعضای خانواده به شیوه وکالتی به جای دیگری پاسخ دهد . تنها وقتی که صحبت فرد سخنگو پایان یافت ، می توان از او سوال کرد . ممکن است بیش از یک نفر همزمان پاسخ دهند . معمولا پاسخی بیش از آنچه نیاز است ، داده شود . در این زمینه به منظور راهنمایی دانش آموزان برای پاسخ گویی به سوالات در مدرسه ، معلم باید به دانش آموزان اجازه تمری بیشتری بدهد . اما برای برقراری ارتباط موثر ، توجه به نکات ذیل نیز ضروری است : الف : اظهارات معلم برای کنترل رفتار دانش آموزان ، اگرچه برای کنترل رفتار دانش آموزان بهتر است معلم از اظهارات غیر مستقیم استفاده کند . اما بعضی اوقات نیاز به اظهارات و اشارات مستقیم در صورت عدم توجه دانش آموزان ، لازم است . مثلا معلم بگوید خواهش میکنم بنشینید .

ب : چگونگی ابراز احساسات در کلاس ، باید به این مسئله توجه کرد که دانش آموزان احساسات خود را در مدرسه همانند خانواده نشان نمی دهند . در حالیکه در خانواده احساسات به صورت معمولی و همزمان بروز می کند ولی در کلاس ، دانش آموزان احساسات خود را با انجام دادن تکالیف و اشتیاق نسبت به فعالیت های کلاسی نشان می دهند و لذا آنها احساسات خود را به صورت خنده های بلند یا واکنش های احساسی شدید نشان نمذی دهند چرا که این مسئله باعث مختل شدن جریان کلاسی خواهد شد . این در حالی است که احتمالا در بعضی از کلاس ها از لحاظ احساس ، سرد و خشک و رسمی برخورد می شود و اینه مسئله برای دانش آموزان خسته کننده است مگر اینکه معلمان سعی کنند تا این سردی و رسمی بودن جریان تبادل احساسات را تضعیف و به دانش آموزان کمک کنند تا احساسات خود را به طور مطلوبی بیان کنند .

ج : شیوه پاسخگویی معلم به سوالات دانش آموزان ، معلمان بایستی به شیوه مخصوص تکلم در مدرسه توجه کنند چرا که مسئله تکلم صحیح امری مطلوب  است که موجب آموزش و یادگیری بهتر و مطلوب تر دانش آموزان می گردد . و لذا زمان و نحوه تکلم معلم نباید آنقدر پیچیده و مشکل باشد که برای دانش آموزان قابل فهم نباشد . همچنین می توان از شیوه سوال پرسی نیز استفاده کرد . این مسئله علاوه بر اینکه میزان فهم و یادگیری و اشتیاق دانش آموزان را مورد ارزیابی قرار می هد می تواند به صورتی که در طرح سوال هیچکدام از دانش آموزان به طور مستقیم مورد سوال قرار نگیرند ، به تقویت تکلم و تهیج آنان به تکلم و گفتگو کمک کند .

۲ – چگونگی ارتباط غیر کلامی در کلاس درس :اگرچه عموما ارتباط بین معلم و دانش آموزان بصورت کلامی است ، اما پیامد های غیر کلامی نیز بین آن ها رد و بدل می شود که گهگاهی نیز پیامی مغایر با ارتباطات کلامی دارند . بنابراین ، این نوع ارتباطات می تواند یادگیری و رضایت دانش آموزان را نسبت به کلاس و یادگیری تحت تاثیر قرار دهد . در ارتباطات غیر کلامی مسائلی وجود دارد که در ادامه به آن ها پرداخته می شود :

الف – زمان انتظار برای پاسخگویی : در اکثر کلاس ها زمان پاسخ گویی یک ثانیه است ولی باید گفت که مدت زمانی را معلم باید صبر کند تا دانش آموزان به سوال پاسخ دهند می تواند دانش آموزا را به تفکر وا دارد و دانش آموزان بیشتری درگیر می شوند . منجر به یادگیری معنا دار تر دانش آموزان می شود البته همزمان انتظار کوتاه مدت و همزمان انتظار بلند مدت نمی تواند برای کلاس درس مفید باشد . بهتر است در این مدت زمان معلم از الگوی ارتباط و تماس چشمی بیش از حد استفاده نکند زیرا در این صورت بین معلم و شاگرد جو مطلوبی پدید می آید .

 ب – فاصله اجتماعی در کلاس درس : فاصله فیزیکی بین دو نفر را در هنگام تعامل فاصله اجتماعی گویند .

البته هرچه این فاصله نزدیک تر ، نشانگر صمیمیت بیشتر است . در حالیکه فاصله طولانی تر با صمیمیت کمتری تفسیر می شود . در کلاس درس نحوه چیدمان نیمکت ها بصورت ردیفی باشد دانش آموزانی که در جلو کلاس می نشینند ، خواستار صمیمیت بیشتری با معلم هستند که در این صورت معلم باید هر چند وقت یکبار جای دانش آموزان را تغییردهد .

کاربرد هایی راجع به چگونگی پیشگیری رفتار نامطلوب دانش آموزان در کلاس درس

۱ – معلم باید خودش را برای مواجهه و پیشگیری از از بعضی رفتار های نا مطلوب و مخرب دانش آموزان آماده کند . بعضی از رفتار ها که مدیریت و نظم کلاس را برهم می زنند به ویژه در درس علوم که همراه با آزمایش است اجتناب پذیر است لذا در این مواقع معلم فرصت لازم را دارد که با بعضی از دانش آموزان به طور انفرادی و مخصوصا با دانش آموزان خجالتی ، ارتباط برقرار کند . رفتار و فعالیت هایی که مدیریت و نظام کلاس را برهم می زند شخص می شود و معلم بر آن ها قوانین . مقررات خود را راجع به آن ها مطرح مطرح و دانش آموزان را از انجام آن ها جدا ، منع می کند .

مثل دست زدن به مواد خطرناک آزمایشگاهی ، معلم انتظار بعضی از رفتار های غیر قابل پیش بینی را باید در کلاس درس داشته باشد و از آن ها برای وارسی توانایی و انطباق خود در اینگونه موارد استفاده کند یعنی سعی کند تا از محیط عمومی کلاس برای شکل دادن به رفتار نگرش دانش آموزان استفاده کند .

حال دانش آموزان نیاز دارند که بدانند رفتار های نامطلوب و مورد نظر معلم چیست ؟ مثلا معلم می تواند بگوید ، دوست دارد هنگام صحبت کردن ، اول دست خود را بلند کند و رفتار مطلوب خود را به دانش آموزان معرفی کند . توجه شود ، که اگر به رفتار نا مطلوب دانش آموزان بی توجهی شود ، آن وقت دانش آموزان معلم خود را نا موثر در نظر می گیرند و لذا باید قاطع و جدی به رفتار نا مطلوب دانش آموزان واکنش نشان داد .

برای آن که معلم بتواند اثرات دراز مدت تصمیمات خود را به خاطر داشته باشد به نکاتی باید توجه کند : ۱ – در ابتدای شروع کلاس قوانین خود را مطرح کند ، تعهد خود را نسبت به آن ها نشان دهد و کلاس هایی که انگیزش بالایی در بین ذانش آموزان دارد ، بر اساس برنامه خود به قوانین عمل کند و کلاس را با جدیت شروع کند و به دنبال آن به کلاس آزادی بیشتر بدهد چرا که شل کردن افسار ها کاری ندارد ولی کنترل پس از عادت کردن دانش آموزان به آزادی بیش از حد مشکل است .

کاربرد هایی که برای ایجاد ارتباط موثر در کلاس

برای ارتباط موثر در کلاس به این نکات باید توجه شود : ۱ – مهارت های کلامی دانش آموزان را با آگاهی دادن آن ها راجع به تفاوت شیوه تکلم در خانواده و مدرسه و تقویت آن مثلا ، دلایل سوال نمودن خود را از دانش آموزان ، برای آنان توضیح داد که هدف این کار وارسی کردن میزان یادگیری و فهم آن هاست . معلم باید زمان انتظار مناسبی را بکار گیرد تا دانش آموزان بتوانند به سوالات بهتر پاسخ دهند . سعی کند به آن ها بفهماند که پاسخ آن ها باید سریع و چالاک باشد و در عین حال به گونه ای باشد که اشتیاق بحث و تفکر را در دیگر دانش آموزان نیز ایجاد کند ، معلم باید مودبانه صحبت کند و بهتر است که بگوید ” لطفا بنشینید ” و از الفاظ باید ، بایستی ، مجبورید و …..استفاده نکند زیرا اینگونه دستورات تلاش های او را برای بهبودی ارتباط در کلاس تضعیف می کند .معلم باید به دانش آموزان بیاموزد که احساسات خود را بدون افراط نشان دهند که استفاده از احساسات به خاطر تاثیر گذاشتن بر دیگران کار مفیدی است . گاهی اوقات در مورد خانواده و سوالات خصوصی و فردی می تواند از دانش آموزان بپرسد تا اینکه روش شود که همیشه معلم جدیت ندارد . پس برای ارتباط غیر کلامی معلم باید ” زمان انتظار ” ، ” تماس چشمی ” و ” فاصله اجتماعی ” را مد نظر قرار دهد . زمان انتظار را برای دانش آموزان به طور انفرادی در نظر بگیرد و دختران نسبت به پسران زمان انتظار بیشتری لازم دارند . به اهمیت مسئله تماس چشمی آگاهی داشت و دانش آموزان در حال صحبت کردن را مستقیما نگاه کنند البته در همین هنگام نگاه کردن به دانش آموز دیگر می تواند کلاس را در کنترل خود نگه دارد . بعضی از دانش آموزان به طور متفاوتی به تماس چشمی پاسخ می دهند پس باید انقدر انعطاف داشت تا آن سبکی را که راحت تر است انتخاب کند . نسبت به ” فاصله اجتماعی ” در ارتباط با دانش آموز معلم باید آگاه باشد . وقتی دانش آموزی بی توجه است به طور غیر محسوس به سمت میز او حرکت کند و هر چه هنگام صحبت کردن معلم به او نزدیک تر شود توجه او را نسبت به خود بیشتر خواهد کرد .

به وجود آوردن انتظارات مثبت ، نسبت به دانش آموزان در کلاس درس

به وجود آوردن انتظارات مثبت در کلاس درس نسبت به دانش آموزان ، به معنای توقع یکسان از همه دانش آموزان نیست . بلکه بدان معناست که بهترین سطح مناسبت را از دانش آموزان خواستاریم . و این امر مستلزم این است که ما معلمان تاثیر انتظارات خود را بر فعالیت درسی دانش آموزان مورد توجه قرار دهیم و لذا به نکاتی باید توجه نمود:

وقتی انتظارات معلم به دلیل آن که آن ها ، این انتظارات را دارند تحقق پیدا کند ، این مسئله را پیش گویی خود کامروا ساز گویند . که موضوع اشاره دارد به افسانه یونانی که مجسمه سازی ، مجسمه ای ساخت و خود عاشق آن شد پس معلمان می توانند آنچه را آرزو دارند در دانش آموزان محقق کنند . انتظارات معلم اغلب عملکرد و رفتار دانش آموزان را در کلاس درس تحت تاثیر قرار می دهد . و دانش آموزان بر اساس همان سطح از انتظار معلم ، به فعالیت می پردازند . البته که این انتظارات همیشه مثبت نیستند و اگرچه بعضی اوقات این انتظارات ، منجر به تدریس و یادگیری بهتر می شود اما وقتی که انتظارات معلم نا متناسب و انعطاف ناپذیر باشد ، مشکل آفرین است .

چراکه بعضی اوقات و عموما معلمان انتظارات خود را بر اساس اطلاعات اندک و خیلی سریع ایجاد می کنند ، به هر صورت معلمان باید سعی کنند تا با این سوانح کنار آیند تا بتوانند یادگیری دانش آموزان را به طور اساسی تحت تاثیر قرار دهند .

نتایج انتظارات مثبت معلم نسبت به دانش آموزان :

منجر به یک جو کلاسی دلپذیر و مطلوب می گردد ، باعث می شود تا به دانش آموزان بازخوردی دقیق و مفید ارائه شود ، دانش آموزان را به فعالیت و چالش بیشتری با مطالب وادار می سازد ، به دانش آمزان فرصت بیشتری برای یادگیری مطالب جدید می دهد . معلمانی که انتظار بالای خود را با برقراری یک جو مطلوب کلاسی به دانش آموزان ارائه می کنند ، می توانند نگرش های مثبتی را به دانش آموزان منتقل کنند . این معلمان افرادی هستند که جملات دوستانه می گویند و رفتار های دوست داشتنی از خود ارائه می کنند ، لبخند می زنند ، با دانش آموزان احوال پرسی می کنند و مستقیما به آن ها نگاه می کنند .

به هر حال معلمان باید توجه کنند که اگرچه ریشخند و تمسخر کردن یکدیگر در جو دوستانه ممکن است ، اشکالی نداشته باشد . اما در یک فضای عمومی مانند کلاس درس ، تمسخر کردن یکی از دانش آموزان ممکناست اثرات جبران ناپذیری داشته باشد . وقتی معلمان از دانش آموزان خود انتظار بالایی دارند ، آن ها را زیادی تشویق می کنند و کمتر به انتظار از آن ها می پردازند و این مسئله خود منجر به فعالیت بیشتری از جانب دانش آموزان می گردد . وقتی معلمان انتظارات بالاتری از دانش آموزان خود دارند ، این مسئله به چند دلیل باعث چالش و درگیری بیشتر دانش آموزان می گردد ، اولا دانش آموزان به دنبال منابع آموزشی بیشتری برای یادگیری می روند و مثلا در درس ادبیات فارسی ، ممکن است که دانش آموزان سعی کنند تا کتاب های داستان کوچک و بزرگی راجع به موضوع مطالعه کنند و ثانیا معلمان نیز معمولا به طرح سوالات چالش آور تری می پردازند . مثلا به جای اینکه بپرسند موضوع اصلی داستان کوتاهی که این هفته خواندید چه بود ؟ می پرسند مثلا این داستان چه تفاوتی با داستان هایی که تا به حال خواندید داشته است ؟ ثالثا معلمان پاسخ امید وار کننده تری به دانش آموزانی که از آن ها انتظارات بالاتری دارند ، می دهند . ممکن است معلمان سوالات خود را برای این قبیل دانش آموزان به اشکال مختلف مطرح کنند . به هر حال دانش آموزانی که معلمان از آن ها انتظارات بالایی دارند نیاز به فرصت بیشتری برای یادگیری دارند . البته معلمان نیز فرصت بیشتری به آن ها می دهند .

در پایان یاد آور می شود همه معلمان ما بهترین معلمان هستند زیرا بچه ها خیلی دوست دارند و به آن ها محبت می کنند و در همه کار ها به آن ها کمک می کنند.

برای مشاهده مطالب بیشتر اینجا کلیک کنید.

ما را در شبکه های اجتماعی اینستاگرام، تلگرام و آپارات دنبال کنید

لطفا رضایت خود را از نوشته بالا با رای دادن به ستاره های پایین مشخص نمایید: